Η εσπευσμένη επιστροφή του Κουάσι Κουαρτένγκ από την Νέα Υόρκη την Παρασκευή σήμανε την αρχή μιας ταραχώδους μέρας στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Μέσα σε ένα διάστημα ωρών, ανακοινώθηκε η απόλυσή του από το υπουργείο Οικονομικών και η αντικατάστασή του με τον πρώην υπουργό και πρώην υποψήφιο αρχηγό του κόμματος Τζέρεμι Χάντ, ενώ η πρωθυπουργός Λιζ Τρας έδωσε μια επεισοδιακή συνέντευξη τύπου με την οποία ανακοίνωσε την απόλυτη ανατροπή του οικονομικού σχεδιασμού της κυβέρνησής της.
Το επίμαχο «Mini-Budget»
Η Λιζ Τρας διαδέχθηκε τον Μπόρις Τζόνσον στην πρωθυπουργία μετά από εσωκομματική ψηφοφορία των μελών του Συντηρητικού Κόμματος. Η εκλογική εκστρατεία της Τρας βασίστηκε κυρίως στην εξαγγελία που υποσχόταν μείωση φόρων.
Στις 23 Σεπτεμβρίου, ο στενός σύμμαχος της Τρας και νέο-διορισμένος υπουργός Οικονομικών Κουαρτένγκ ανακοίνωσε το λεγόμενο «mini-budget», στο οποίο προβλεπόταν, μεταξύ άλλων μέτρων, η μείωση φόρων εισοδήματος, η κατάργηση του υψηλότερου φορολογικού συντελεστή του 45%, και η αντιστροφή της αύξησης του φόρου κερδών εταιριών που είχε ανακοινώσει η κυβέρνηση Τζόνσον.
Συνολικά, οι περικοπές φόρων υπολογίζονταν σε 45 δισεκατομμύρια λίρες, η μεγαλύτερη μείωση φόρων για 50 χρόνια.
Στην πραγματικότητα, όπως γράφει ο Will Hutton στον Guardian, ο Κουαρτένγκ ανακοίνωσε ότι η βρετανική κυβέρνηση θα δανειστεί σχεδόν 400 δισεκατομμύρια λίρες σε ένα βάθος πέντε ετών να χρηματοδοτήσει αυτές τις περικοπές φόρων. Προεκλογικά, ο έτερος βασικός υποψήφιος να διαδεχθεί τον Τζόνσον και πρώην υπουργός Οικονομικών, Ρίσι Σούνακ, είχε αποκαλέσει τις προτάσεις της Τράς «οικονομικά από παραμύθι για παιδιά».
Οι αγορές συμφώνησαν με τον Σούνακ καθώς από την ώρα της ανακοίνωσης του Κουάρτενγκ το Ηνωμένο Βασίλειο μαστίζεται από οικονομικές δυσκολίες. Η λίρα έναντι του δολαρίου έπεσε σε νέα χαμηλά ρεκόρ, φτάνοντας σε ισοτιμία σχεδόν 1 προς 1 ($1,04), και το επιτόκιο των βρετανικών ομολογών εκτινάχτηκε και για τα δεκαετή και τα τριαντακονταετή ομόλογα.
«Οι αγορές αποφάσισαν ότι οι φοροελαφρύνσεις του Κουάρτενγκ θα οδηγήσουν σε υψηλότερα επιτόκια και ότι η επιδείνωση των δημοσίων οικονομικών θα επηρεάσει αρνητικά την μακροπρόθεσμη ανάπτυξη της βρετανικής οικονομίας», είχε πει στο BBC ο Paul Dales.
Το «mini-budget» επιπλέον δεν συνοδεύτηκε από κάποιο κείμενο από το Γραφείο Υπευθυνότητας Προϋπολογισμού (Office for Budget Responsibility) όπως συνηθίζεται, κάτι που προκάλεσε μεγάλες αντιδράσεις και στην Βουλή των Κοινοτήτων και στις αγορές.
Η Τράπεζα της Αγγλίας επενέβη με τη σειρά της και ξεκίνησε πρόγραμμα αγοράς ομολόγων, σε ανοιχτή αντιπαράθεση με την κυβέρνηση, λέγοντας στην ανακοίνωσή της ότι υπήρχε σημαντικό ρίσκο μετά την ανακοίνωση του «mini-budget» για τα συνταξιοδοτικά ταμεία της χώρας.
«Το δραματικό ξεπούλημα κυβερνητικών ομολόγων έφερε πανικό στα βρετανικά συνταξιοδοτικά ταμεία, που δεν ήταν σε θέση να ανταπεξέλθουν με την μείωση των τιμών. Θα έχει μεγάλες αλυσιδωτές συνέπειες στα στεγαστικά δάνεια», γράφει το Politico.
Ο Κουάρτενγκ στις 3 Οκτωβρίου, μόλις 10 μέρες μετά από την πρώτη του ανακοίνωση, αναγκάστηκε να ανακαλέσει την πρότασή του για κατάργηση του υψηλότερου φορολογικού συντελεστή του 45% για αυτούς που έχουν εισόδημα πάνω από 150.000 στερλίνες.
«Η αξιοπιστία της Βρετανικής οικονομίας διεθνώς έχει εμφανώς κατακρημνιστεί. Με έχουν ρωτήσει με έντονο ενδιαφέρον, τρόμο και λύπη πως το Ηνωμένο Βασίλειο έπεσε έτσι γρήγορα», γράφει στους Financial Times ο Chris Giles.
Η αποπομπή του Κουαρτένγκ
Ήδη από την Πέμπτη, οι φήμες στο Γουέστμινστερ έκαναν λόγο για επικείμενη «κωλοτούμπα» της κυβέρνησης, αφού η Τρας είχε πλέον ανοιχτό μέτωπο με πολλούς βουλευτές στο ίδιο της το κόμμα.
Ήδη την Τρίτη ο Economist έγραψε ότι «η Λιζ Τράς έχει εξασφαλίσει την θέση της στην βρετανική πολιτική ιστορία. Όσο και να αντέξει τώρα στο αξίωμα, είναι έτοιμη να μείνει στην ιστορία ως η πρωθυπουργός της οποίας η εξουσία διήρκησε το λιγότερο. Η Τρας ανέλαβε την πρωθυπουργία στις 6 Σεπτεμβρίου. Ανατίναξε την ίδια της την κυβέρνηση με ένα πακέτο μη χρηματοδοτουμένων φορολογικών περικοπών και εγγυήσεις για τις ενεργειακές τιμές στις 23 Σεπτεμβρίου. Αν αφαιρέσει κανείς τις 10 μέρες πένθους μετά τον θάνατο της βασίλισσάς Ελισάβετ, διατήρησε τον έλεγχο για εφτά μέρες. Περίπου την διάρκεια ζωής ενός μαρουλιού».
Οι Times έγραψαν την Πέμπτη ότι μεγάλα ονόματα του Συντηρητικού κόμματος συζητούσαν ανοιχτά την αντικατάσταση της Τρας από ένα καινούριο ηγετικό σχήμα που θα αποτελείτο από τον Σούνακ και την Πένι Μορντάντ.
Το BBC αναφέρει χαρακτηριστικά ότι δυο Συντηρητικοί βουλευτές είπαν την Πέμπτη πως «είναι ρουα ματ, την έχουμε πατήσει» και πως «θα πρέπει να πετάξουν στα σκουπίδια πολλά από αυτά τα μέτρα».
Όταν λοιπόν ο Κουάρτενγκ γύρισε άρον άρον από την Νέα Υόρκη, την ημέρα που όπως αναφέρει ο James Kirkup στον Spectator η Τράπεζα της Αγγλίας είχε ανακοινώσει ότι θα σταματούσε το πρόγραμμα αγοράς ομόλογών, ήταν ξεκάθαρο ότι κάτι επρόκειτο να αλλάξει, πάρα τις δηλώσεις από την πρωθυπουργία ότι όλα ήταν καλά και πως η Τρας και ο Κουάρτενγκ ήταν «πλήρως συντονισμένοι».
Στις 11.30 ώρα Αγγλίας, λίγο μετά την άφιξη του στο Χίθροου, ο πολιτικός εκδότης των Times Steven Swinford ανακοινώνει ότι η Λιζ Τράς απέλυσε τον Κουάρτενγκ. Ο Κουάρτενγκ, έχοντας συμπληρώσει ως υπουργός μόνο 38 μέρες, γίνεται ο δεύτερος υπουργός Οικονομικών από το 1827 στην λίστα με τις πιο σύντομες θητείες. Δεν είναι πολύ παρηγορητικό για τον ίδιο όμως καθώς ο κάτοχος του ρεκόρ, Ιάν Μακλέοντ, πέθανε από έμφραγμα 30 μέρες μετά που ανέλαβε το υπουργείο.
«Μου ζητήσατε να κάνω στην άκρη. Δέχθηκα», έγραψε ο Κουαρτένγκ σε γράμμα του προς την Τρας.
«Η απόλυση του Κουάσι Κουαρτένγκ σήμερα είναι αποτέλεσμα της άρνησης της Τράπεζας της Αγγλίας να συνεχίσει να υποστηρίζει και να προσφέρει μια τεχνητή ασπίδα στην κυβέρνηση, προστατεύοντάς την από τις συνέπειες της οικονομικής δήλωσης του Σεπτεμβρίου που ξέσκισε την αξιοπιστία της», γράφει ο Kirkup.
«Ο πολιτικός θάνατος του Κουαρτένγκ μοιάζει ότι θα μείνει στην πολιτική ιστορία ως ένα αφήγημα ύβρεως. Ένας υπουργός τόσο σίγουρος για τις πεποιθήσεις του και με λίγη ανοχή για της απόψεις άλλων, έκανε μια σειρά από ευκόλως αποφευκτέα λάθη, με πιο σημαντικό από όλα την κατάρρευση ολόκληρης της βρετανικής οικονομίας», γράφει ο πολιτικός συντάκτης του Guardian, Peter Walker.
Το μέλλον της Τρας
Στην θέση του Κουαρτένγκ, η Τρας διόρισε τον Τζέρεμι Χαντ. Μεγάλο όνομα των Συντηρητικών, ο Χαντ είχε δοκιμάσει να εκλεγεί αρχηγός του κόμματος δύο φόρες. Θεωρείται ένα από τα πιο μετριοπαθή στελέχη των Συντηρητικών, εκφράζοντας περισσότερο τον κεντρώο χώρο του κόμματος.
«Ο διορισμός του αποτελεί ένδειξη ότι η Τρας επιδιώκει την διερεύνηση της υποστήριξης μέσα στο κόμμα», γράφει ο Walker στον Guardian, τονίζοντας ότι είναι και μια κίνηση-απάντηση στις κριτικές των βουλευτών της ότι διάλεξε τους υπουργούς της με βάση την αφοσίωση στην ίδια και όχι τις ικανότητες τους.
Η ίδια η Τρας, σε συνέντευξη Τύπου μετά την απόλυση του Κουαρτένγκ, επιβεβαίωσε ότι αντίθετα με την προεκλογική της υπόσχεση, θα αυξήσει τον φόρο στα κέρδη εταιριών, λέγοντας ότι οι προτεινόμενες μεταρρυθμίσεις του «mini-budget» ήταν «πιο ρηξικέλευθες από ό,τι περίμενε η αγόρα». Η Katy Balls, του Spectator, γράφει ότι η συνέντευξη Τύπου ήταν «οδυνηρή».
«Αντί να διαλύσει το πέπλο καταστροφής που έχει απλωθεί στην πρωθυπουργία της Τρας, η βιαστική της συνέντευξη τύπου έκανε τα πράγματα χειρότερα. Έμοιαζε νευρική. Πόσος καιρός τις έχει μείνει;» διερωτάται ο Christopher Hope του Telegraph.
Η μεγάλη ερώτηση τώρα είναι αν θα επιβιώσει η ίδια η Τρας.
Η ίδια, στις επίμονες ερωτήσεις από τον Τύπο, απάντησε πως «είναι απόλυτα αποφασισμένη να καταφέρει αυτό που υποσχέθηκε». Οι άνθρωποι γύρω της, είναι λιγότερο πεπεισμένοι.
«…όταν αφαιρέσει ένα αλεξικέραυνο, ξέρεις τι θα γίνει τότε; Ο κεραυνός θα χτυπήσει την ίδια», είπε ένας Συντηρητικός βουλευτής στον Chris Mason, του BBC, o οποίος τονίζει ότι για πολλούς βουλευτές δεν υπάρχει γυρισμός για την πρωθυπουργό από το μέγεθος και η ταχύτητα της καταστροφής που επέφερε.
«Η θεωρία ότι η πρωθυπουργός μπορεί να καταστήσει τον υπουργό της αποδιοπομπαίο τράγο και να προχωρήσει είναι μια αυταπάτη. Αυτό είναι το δικό της όραμα. Συμφώνησε σε κάθε λεπτομέρεια και το υπερασπίστηκε», λέει ένας άλλος Συντηρητικός βουλευτής στο Sky News.
Η Telegraph τονίζει ότι οι Συντηρητικοί πλέον συζητούν ανοιχτά το τέλος της Τρας από το τιμόνι της χώρας.
«Δεν κάνει τίποτα σωστά και επηρεάζει την χώρα και το κόμμα. Η ατμόσφαιρα είναι τραγική και οι συζητήσεις επικεντρώνονται ανοιχτά στο πότε πρέπει να φύγει. Όλο και περισσότεροι συμφωνούν μαζί μου ότι αυτό πρέπει να γίνει σύντομα», λέει ένας βουλευτής στην εφημερίδα.
Η αντιπολίτευση ζητά ανοιχτά εθνικές εκλογές, τόσο οι Εργατικοί του Κιρ Στάρμερ όσο οι Φιλελεύθεροι Δημοκράτες του Εντ Ντέιβι.
Ο Fraser Nelson, γράφοντας στον Telegraph, τονίζει ότι δεν υπάρχει ιδιαίτερη διάθεση στους Συντηρητικούς για εκλογές.
«Το μόνο στο οποίο συμφωνούμε όλοι είναι ότι δεν μπορούν να γίνουν εκλογές τώρα. Πάρα πολλοί από εμάς θα χάσουμε τις θέσεις μας», λέει ένας, και ένας άλλος πως «αν συνεχίσουμε όπως τώρα, θα χάσουμε με διαφορά 250 θέσεων».
Όμως, υπάρχουν φωνές και μέσα στους Συντηρητικούς που ξέρουν ότι μια τρίτη αλλαγή της πρωθυπουργίας χωρίς εκλογές θα ήταν προβληματική για το κόμμα.
«Μπορούμε και να υιοθετήσουμε την δικτατορία γιατί είναι η πιο αντί-δημοκρατική πρόταση που μπορεί να φανταστεί κανείς», γράφει με κάποια δόση σαρκασμού η Συντηρητική Ναντίν Ντόρις σε συνομιλία βουλευτών στο WhatsApp.
Επίσης, οι Financial Times τονίζουν ότι παρά την αλλαγή κατεύθυνσης από την Τρας, υπάρχει πια μια «μαύρη τρύπα δεκάδων δισεκατομμυρίων λιρών».
Το μόνο που είναι βέβαιο είναι ότι η επόμενη εβδομάδα θα είναι κρίσιμη για την Τρας. Οψόμεθα…
Πηγές: Economist, Financial Times, The Spectator, Politico
Ειδήσεις σήμερα
Ακολουθήστε το kathimerini.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο kathimerini.gr
