Το Foreign Affairs αναλύει τους λόγους που ο πόλεμος στην Ουκρανία οδηγείται σε ήττα για τη Ρωσία και τα ενδεχόμενα που θα κληθεί να αντιμετωπίσει η Δύση.
Ανατρέποντας τις προβλέψεις των αναλυτών, που τον ήθελαν να αναγγέλλει είτε τη νίκη στη στρατιωτική του εκστρατεία κατά της Ουκρανίας είτε γενική επιστράτευση την Ημέρα της Νίκης, στις 9 Μαΐου, ο Βλαντίμιρ Πούτιν δεν έκανε τίποτα από τα δύο. Αντίθετα, υποστηρίζει ανάλυση του Foreign Affairs, μιλώντας από το βήμα στην Κόκκινη Πλατεία της Μόσχας, ακούστηκε σαν να παραδέχεται ότι έχει ήδη χάσει, γκρινιάζοντας ότι οι απειλές του ΝΑΤΟ τον «ανάγκασαν» να ενεργήσει προληπτικά στο Ντονμπάς.
Τρεις μήνες μετά την έναρξη της κακοσχεδιασμένης εισβολής του στην Ουκρανία, φαίνεται όλο και πιο πιθανό η προσπάθεια του Πούτιν να απελευθερώσει το Ντονμπάς από το Κίεβο να μείνει στη μνήμη ως μια από τις πιο θεαματικές αποτυχίες στη σύγχρονη στρατιωτική ιστορία. Τα ρωσικά στρατεύματα έχασαν τη μάχη για την πρωτεύουσα μέσα στον πρώτο μήνα της σύγκρουσης και τώρα αγωνίζονται να σημειώσουν πρόοδο στην ανατολική Ουκρανία.
Εν τω μεταξύ, συνεχίζουν να υφίστανται καταστροφικές απώλειες. Σύμφωνα με το υπουργείο Άμυνας της Ουκρανίας, έως τις 16 Μαΐου οι ουκρανικές δυνάμεις είχαν σκοτώσει περισσότερους από 28.000 Ρώσους στρατιώτες.
Το ερώτημα τώρα είναι αν η εθνική ταπείνωση που αντιμετωπίζει η Ρωσία μοιάζει περισσότερο με τον ρωσο-ιαπωνικό πόλεμο του 1905, που σηματοδότησε την αρχή του τέλους της τσαρικής εποχής, ή με την αποτυχημένη προσπάθεια του Ιωσήφ Στάλιν να καταλάβει τη Φινλανδία στον Χειμερινό Πόλεμο του 1939-1940.
Η εμπειρία και το πάθος των Ουκρανών «κερδίζουν» τον σαθρό στρατιωτικό εξοπλισμό της Ρωσίας
Η συστημική διαφθορά έχει περιορίσει την ικανότητα της Ρωσίας να αντεπεξέλθει με επιτυχία σε έναν πόλεμο. Από το 2013, για παράδειγμα, ο Πούτιν έχει αναθέσει τουλάχιστον 3,2 δισεκατομμύρια δολάρια σε συμβάσεις στρατιωτικών προμηθειών στον φίλο του Γεβγκένι Πριγκοζίν -ο οποίος παρείχε στα ρωσικά στρατεύματα τόσο πενιχρές προμήθειες τροφίμων που έχουν καταφύγει σε λεηλασίες παντοπωλείων για να τραφούν.
Τα φτηνά, κακώς κατασκευασμένα κινεζικά ελαστικά έχουν κατηγορηθεί για την επιβράδυνση της προέλασης των ρωσικών στρατιωτικών πομπών.
Σύμφωνα με αναφορές της υπηρεσίας καταπολέμησης της διαφθοράς της Ουκρανίας, ένας εργολάβος προμήθευε στα ρωσικά στρατεύματα κάτι που διαφημιζόταν ως αλεξίσφαιρα γιλέκα, αλλά στην πραγματικότητα ήταν γεμάτα με χαρτόνι, αντί για θωρακισμένες πλάκες.
Αντίθετα, ο στρατός της Ουκρανίας έχει ξεπεράσει κάθε προσδοκία. Εκατοντάδες χιλιάδες Ουκρανοί έχουν προσφερθεί εθελοντικά να υπερασπιστούν την πατρίδα τους.
Χάρη στον οκταετή πόλεμο στο Ντονμπάς, δεκάδες χιλιάδες Ουκρανοί στρατιώτες έχουν εμπειρία μάχης και πολλοί έχουν επωφεληθεί από την εκπαίδευση των ΗΠΑ και της Βρετανίας. Τα δυτικής κατασκευής αντιαρματικά όπλα και τα αντιαεροπορικά συστήματα Stinger της Ουκρανίας έχουν αποδειχθεί εξαιρετικά αποτελεσματικά και οι δυτικοί σύμμαχοί της ενισχύουν τις προμήθειες όπλων και στρατιωτικού εξοπλισμού.
Μετά την εισβολή της Ρωσίας στις 24 Φεβρουαρίου, οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους επέβαλαν γρήγορα κυρώσεις για να καταποντίσουν την οικονομία της Ρωσίας. Οι δυτικές κυρώσεις δεν έχουν πλέον στόχο να αποτρέψουν τη Ρωσία, αλλά να αποδυναμώσουν τη ρωσική οικονομία και να μειώσουν την ικανότητά της να επιδιώκει πολέμους.
Ουσιαστικά, οι δυτικές κυρώσεις στοχεύουν τώρα τις μεγάλες ρωσικές κρατικές τράπεζες. Η G-7 πάγωσε τα διεθνή συναλλαγματικά αποθέματα της Ρωσικής Κεντρικής Τράπεζας και αφαίρεσε πολλές ρωσικές τράπεζες από το SWIFT, το διεθνές σύστημα για τις διατραπεζικές συναλλαγές.
Σε απάντηση, η ρωσική κυβέρνηση προβαίνει σε ολοένα και περισσότερες ρυθμίσεις στην οικονομία, βλάπτοντας περαιτέρω την πολεμική προσπάθεια του Πούτιν. Μέσα σε μια μέρα, ο Πούτιν εξαφάνισε τα περισσότερα από τα οικονομικά κέρδη που είχε αποκομίσει η Ρωσία από το 1991.
Ο συγκεντρωτισμός και το πείσμα του Πούτιν τον οδηγούν στην αποτυχία
Το κύμα του πολέμου που εξαπέλυσε ο Πούτιν κατά της Ουκρανίας γυρνάει ολοένα και περισσότερο εναντίον της Ρωσίας και σχεδόν σίγουρα θα καταλήξει σε μια καταστροφική ρωσική ήττα. Αυτή δεν θα είναι η πρώτη φορά που η Μόσχα ξεκινά μια φιλόδοξη στρατιωτική περιπέτεια, αναζητώντας πρόσθετα εδάφη, μόνο για να βρεθεί ηττημένη και ταπεινωμένη.
Το FA παραλληλίζει τη σημερινή κατάσταση με τον Χειμερινό Πόλεμο του 1939-40, μια εκστρατεία στο περιθώριο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, κατά την οποία ο ίδιος ο Στάλιν αποφάσισε να εισβάλει στη Φινλανδία και να δημιουργήσει τη δική του φινλανδική κυβέρνηση. Ο Κόκκινος Στρατός απέτυχε να προελάσει ενάντια στον μικρό αλλά γενναίο φινλανδικό στρατό και υπέστη τρομερές απώλειες. Όμως οι παραλληλισμοί τελειώνουν εκεί.
Όταν η προσπάθεια απέτυχε, ο Στάλιν άφησε τους επαγγελματίες στρατηγούς να αναλάβουν τη διοίκηση, δίνοντας στον αρχηγό του επιτελείου τού σοβιετικού στρατού, στρατάρχη Μπόρις Σαπόσνικοφ, πλήρη εξουσία για τις επιχειρήσεις στη φινλανδική σκηνή.
Επειτα από τρεις μήνες, ο Στάλιν συμφώνησε με μια συνθήκη ειρήνης με περιορισμένα κέρδη και τεράστιο τίμημα.
Ο Πούτιν, αντίθετα, δεν έχει παραδώσει τη διοίκηση στους στρατηγούς του, αλλά ενισχύει τον έλεγχο κάθε λεπτομέρειας, την ώρα που οι Ουκρανοί ηγέτες δεν είναι διατεθειμένοι να παραδώσουν σπιθαμή εδάφους.
Ο πιο εύλογος παραλληλισμός, πάντως, είναι αυτός με τον ρωσο-ιαπωνικό πόλεμο του 1904-1905. Αιτία του ήταν η αυτοκρατορική αντιπαλότητα.
Η Ρωσία αναζήτησε ένα λιμάνι με ζεστά νερά στον Ειρηνικό Ωκεανό, συγκρουόμενη με τις αυτοκρατορικές φιλοδοξίες της Ιαπωνίας.
Ο πόλεμος ξεκίνησε άσχημα για τη Ρωσία, αλλά ο Τσάρος Νικόλαος Β’ επέμενε να πολεμήσει, την ώρα που η ελπίδα για νίκη διαλυόταν. Ακόμα κι έτσι, συνέχισε τον πόλεμο για να διατηρήσει την αξιοπρέπεια της Ρωσίας, αποτρέποντας μια «ταπεινωτική ειρήνη». Τελικά, οι Ρώσοι ταπεινώθηκαν από την ήττα και ξεσηκώθηκαν ενάντια στον Τσάρο Νικόλαο Β’, κερδίζοντας έτσι ένα πιο φιλελεύθερο καθεστώς.
Οικονομική κατάρρευση και στρατιωτικές απώλειες προκαλούν τριγμούς στην αξιοπιστία του Πούτιν
Σήμερα, η Ρωσία δεν αντιμετωπίζει απλώς μια ταπεινωτική ήττα, αλλά και μια φρικτή οικονομική κατάρρευση, για την οποία ο Πούτιν φέρει την πλήρη ευθύνη. Οι επίσημες προβλέψεις της Ρωσίας είναι μείωση του ΑΕΠ κατά 8-12%, αλλά αυτό μπορεί να διπλασιαστεί.
Τον Αύγουστο του 1998, ύστερα από έξι ημέρες μιας πολύ λιγότερο σοβαρής οικονομικής κρίσης, ο Ρώσος πρόεδρος Μπόρις Γέλτσιν απέλυσε την κυβέρνησή του. Ο Πούτιν, αντίθετα, δεν επέτρεψε σε κανέναν από την κυβέρνησή του να παραιτηθεί, αναγκάζοντας τους πάντες να είναι μαζί του μέχρι το πικρό τέλος. Περιττό να πούμε ότι ο φόβος φαίνεται να κυριαρχεί πλέον στη ρωσική κυβερνητική ελίτ.
Η συμβατική άποψη είναι ότι η Πραιτωριανή Φρουρά του Πούτιν, η Υπηρεσία Προστασίας του Προέδρου, είναι τόσο ισχυρή, καλοπληρωμένη και πιστή στον αρχηγό της που θα τον προστατεύσει από οποιαδήποτε απόπειρα πραξικοπήματος. Ωστόσο, το κόστος της συνεχιζόμενης ηγεσίας του Πούτιν στη ρωσική κοινωνία είναι τόσο μεγάλο που θα ήταν έκπληξη αν καμία ομάδα δεν κινητοποιηθεί εναντίον του. Ξαφνικές και συνεχείς διαρροές από την κατά τα άλλα μυστικοπαθή κοινότητα πληροφοριών υποδηλώνουν αυξημένο βαθμό αντιπαλότητας μεταξύ των υπηρεσιών.
Ακόμα κι αν η Ρωσία συνεχίσει να λογοκρίνει τις ειδήσεις για τον πόλεμο και το εύρος των απωλειών στην Ουκρανία, η αλήθεια τελικά θα φανεί.
Κατά τη διάρκεια του δεκαετούς πολέμου στο Αφγανιστάν, σκοτώθηκαν 15.000 Σοβιετικοί στρατιώτες -μια αποτυχία που συνέβαλε στην κατάρρευση της κομμουνιστικής εξουσίας-, αλλά περισσότεροι ήταν εκείνοι που σκοτώθηκαν τους δύο πρώτους μήνες των μαχών στην Ουκρανία.
Το εσωτερικό περιβάλλον της Ρωσίας μοιάζει εκρηκτικό σε κάθε επίπεδο. Διαδίδονται φήμες, που φαίνονται αληθείς, για συλλήψεις και απολύσεις ανώτατων στελεχών ασφαλείας. Τουλάχιστον επτά κορυφαίοι Ρώσοι επιχειρηματίες φέρεται να αυτοκτόνησαν, αφού πρώτα είχαν σκοτώσει τις οικογένειές τους, με αποτέλεσμα να φαίνονται σαν εκτελέσεις. Η κοινωνική αναταραχή δεν ήταν εκτεταμένη τα τελευταία χρόνια, αλλά υπάρχει, και το επίπεδο της αναμενόμενης μείωσης της παραγωγής και του βιοτικού επιπέδου από εδώ και στο εξής έχει να καταγραφεί από τις αρχές της δεκαετίας του 1990. Μια φυσική λαϊκή αντίδραση θα ήταν η εκτεταμένη κοινωνική αναταραχή, η οποία θα επιδείνωνε τις εντάσεις μεταξύ των υπηρεσιών ασφαλείας.
Η επόμενη ημέρα στην εξουσία της Ρωσίας και τι θα σημαίνει για τη Δύση
Τελικά, το Συμβούλιο Ασφαλείας της Ρωσίας θα μπορούσε να εκδιώξει τον Πούτιν. Αυτό το όργανο συνεδριάζει μία φορά την εβδομάδα, αλλά τα τελευταία δύο χρόνια συνεδρίασε μόνο μία φορά, στις 21 Φεβρουαρίου, όταν ο Πούτιν ζήτησε την έγκριση του πολέμου κατά της Ουκρανίας. Συναντήθηκαν σε μια από τις μεγάλες αίθουσες του Κρεμλίνου, σε απόσταση πολλών μέτρων από τον Πούτιν.
Αρχικά, η επιφυλακτικότητα του Πούτιν να συναντηθεί με τους συνεργάτες του αποδόθηκε στον ακραίο φόβο του για τον κορωνοϊό, αλλά τώρα φαίνεται περισσότερο από όλα να τους φοβάται, όπως φαίνεται από την προτίμησή του να κάθεται στην άκρη ενός μεγάλου τραπεζιού.
Το Συμβούλιο Ασφαλείας έχει αντικαταστήσει το Πολιτικό Γραφείο ως το ανώτατο όργανο λήψης αποφάσεων, αλλά δεν έχει λαϊκή εξουσία.
Εάν αναλάμβανε το Συμβούλιο Ασφαλείας, η Ρωσία μπορεί να βιώσει για άλλη μια φορά την κατάρρευση της πολιτικής εξουσίας, όπως στην απόπειρα πραξικοπήματος τον Αύγουστο του 1991, και η εξουσία θα μπορούσε να καταλήξει στους δρόμους. Ενδεχομένως να ακολουθήσουν μερικά χρόνια απρόβλεπτης αναταραχής.
Η εναλλακτική θα ήταν ο Πούτιν να καταφέρει να κινητοποιήσει τη μυστική του αστυνομία και να μεταμορφώσει τη Ρωσία σε μια νέα Βόρεια Κορέα, κάτι που θα ήταν πολύ χειρότερο. Είναι δύσκολο να διακρίνει κανείς μέση οδό σε αυτήν τη δραματική κατάσταση.
Όποιο κι αν είναι το αποτέλεσμα, η Δύση πρέπει να αρχίσει να σχεδιάζει την αντίδρασή της είτε στην κατάρρευση είτε στην ενίσχυση του καθεστώτος του Πούτιν. Εάν ο Ρώσος πρόεδρος ενισχύσει τη δύναμή του, η δυτική πολιτική πρέπει να ενεργήσει αντίστοιχα. Οι κυρώσεις της στη Ρωσία πρέπει να διατηρηθούν έως ότου όλα τα ρωσικά στρατεύματα εγκαταλείψουν την Ουκρανία. Ενώ η Δύση θα πρέπει να προσφέρει στην Ουκρανία ουσιαστική υλική υποστήριξη για την ανοικοδόμησή της, οι κυρώσεις στη Ρωσία θα πρέπει να διατηρηθούν έως ότου η Μόσχα συμφωνήσει να προβεί σε αποζημιώσεις για την τρομερή ζημιά που προκάλεσε στην Ουκρανία. Οι μελλοντικές ροές Ρώσων μεταναστών είναι πιθανό να υπερβούν τα εκατομμύρια που φεύγουν τώρα από την Ουκρανία.
Εάν ο Πούτιν χάσει την εξουσία, ωστόσο, το μέλλον της Ρωσίας φαίνεται πολύ πιο ελπιδοφόρο. Θα ήταν αναμενόμενη μια περίοδος αταξίας, αλλά εάν η Ρωσία επιτύχει τελικά ένα αξιοπρεπές δημοκρατικό καθεστώς, η Δύση θα πρέπει να το στηρίξει και να εφαρμόσει ένα σωστό σχέδιο Μάρσαλ, όπως δεν έκανε το 1991. Ας ελπίσουμε ότι η ανοικοδόμηση προηγουμένως της Ουκρανίας από τη Δύση μπορεί να εξυπηρετήσει ως γενικό σχέδιο.
