Τα μεσάνυχτα του Σαββάτου, 103 απόστρατοι ναύαρχοι εξέδωσαν μία ανακοίνωση, που παρέπεμπε σε προνουντσιαμέντο, με την οποία καταδίκαζαν την «ισλαμοποίηση» των τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων και τη δημόσια συζήτηση που άνοιξε πρόσφατα για απόσυρση της Τουρκίας από την Συνθήκη του Μοντρέ για τα Στενά.
Σύμφωνα με τον εκπρόσωπο του κ. Ερντογάν, η σύσκεψη θα λάβει χώρα στις 15.00 το μεσημέρι. Λίγες ώρες αργότερα, στις 18.00, συγκαλείται η Κεντρική Επιτροπή του κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης με μοναδικό θέμα συζήτησης την ανακοίνωση των ναυάρχων.
Καλούνται από την Εισαγγελία
Ήδη η Εισαγγελία της Αγκυρας διέταξε έρευνα για την υπόθεση και, όπως αναφέρουν τα τουρκικά μέσα ενημέρωσης, έχουν διαπιστωθεί τα ονόματα των απόστρατων ναυάρχων που πρωτοστάτησαν στην σύνταξη της ανακοίνωσης και οι οποίοι αναμένεται να κληθούν για ανάκριση.
Μπαχτσελί: Να ξηλωθούν τα αστέρια τους και να τους κοπεί η σύνταξη
Εκτός από τις αντιδράσεις που προκάλεσε των εν λόγω κείμενο από την πλευρά των στελεχών του ΑΚΡ, εξαιρετικά σκληρή ήταν και η αντίδραση του κυβερνητικού συμμάχου του κ. Ερντογάν, Ντεβλέτ Μπαχτσελί, αρχηγού των Γκρίζων Λύκων και του ακροδεξιού Κόμματος Εθνικιστικής Δράσης.
Συγκεκριμένα, ο Ντεβλέτ Μπαχτσελί ανέφερε: «Πρέπει να καθαιρεθούν από τον βαθμό τους όλων των ναυάρχων που υπογράφουν το κείμενο το οποίο δημοσιοποιήθηκε μεσάνυχτα και φέρει τα χαρακτηριστικά ενός προνουντσιαμέντο. Πρέπει να τους αφαιρεθούν όλα τα συνταξιοδοτικά τους δικαιώματα και να κοπεί η σύνταξή τους. Πρέπει να γίνει πολύπλευρη δικαστική και διοικητική έρευνα για την ανακοίνωση. Το ζήτημα αφορά την πατρίδα, τη δημοκρατία, τη λαϊκή βούληση. Το κόστος του συμβιβασμού και τη καθυστέρησης θα είναι μεγάλο».
Αντιπολίτευση: Αποπροσανατολίζουν από τα πραγματικά προβλήματα
Από την πλευρά της, η κεμαλική αντιπολίτευση του Ρεπουμπλικανικού ΛαΊκού Κόμματος (CHP) αμφισβητεί τα σενάρια πραξικοπήματος. Ο πρόεδρος του κόμματος, Κεμάλ Κιλιτσνταρογλου, υποστήριξε ότι «αυτές οι ψευδεπίγραφες ατζέντες δεν θα περάσουν. Η μοναδική πραγματική ατζέντα του λαού μας είναι το καλάθι της νοικοκυράς. “Μεγάλε” και “διάσημε” οικονομολόγε Ερντογάν, θα σε κάνω να αντιμετωπίσεις την οικονομική καταστροφή που προκάλεσες. Από εδώ θα δημοσιεύω τις ιστορίες των νέων των οποίων το μέλλον κατέστρεψες».
Η Μεράλ Ακσενέρ, η πρόεδρος του μικρότερου εθνικιστικού Καλού Κόμματος ανέφερε με χαρακτηριστικό ύφος: «Ξυπνήσαμε το πρωί και είδαμε ότι απόστρατοι ναύαρχοι βαρέθηκαν τη ζωή τους και εξέδωσαν μια διακήρυξη. Προσωπική μου άποψη είναι ότι πρόκειται για μια σαχλαμάρα. Η Τουρκία έχει υποφέρει πολλά από τέτοιες σαχλαμάρες». Τέτοιες μεταμεσονύχτιες ανακοινώσεις θυμίζουν γενικά πραξικοπήματα άλλων εποχών στην Τουρκία, ανέφερε.
Ξεκαθάρισε ότι το κόμμα της είναι υπέρ της δημοκρατίας και κατά των πραξικοπημάτων, προσθέτοντας: «Ένα πράγμα γνωρίζω: Μέχρι σήμερα τα πραξικοπήματα και οι προειδοποιήσεις για πραξικόπημα γίνονταν από ένοπλους γραφειοκράτες που δεν τους άρεζε η στάση της αντιπολίτευσης έναντι της κυβέρνησης».
Η ίδια στράφηκε και με αυτή την αφορμή κατά της Ελλάδας λέγοντας: «Όλοι θα έπρεπε να έπρατταν το καθήκον τους όταν ήταν εν ενεργεία. Δεν είδα να κάνουν κάτι για τα νησιά που έχει υπό κατοχή η Ελλάδα. Αν δεν τους αρέσει η αντιπολίτευση, ας ιδρύσουν κόμμα».
Και η κ. Ακσενέρ ακολούθησε πάντως τη γραμμή του Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου κάνοντας λόγο για προσπάθεια αλλαγής της ατζέντας: «Δεν μπορούν (σ.σ. οι ναύαρχοι) να γίνουν αιτία με πράξεις που θυμίζουν πραξικόπημα να συγκαλύψουν την πραγματική ατζέντα. Δεν έχουν τέτοιο δικαίωμα και είναι πέραν των ορίων τους. Εμείς σε αυτή τη χώρα πρέπει να συζητήσουμε για τα βάσανα 104 νέων, για τα προβλήματα 104 μικρομεσαίων επιχειρηματιών, για τα προβλήματα της γυναίκα που δεν έχει να βάλει τη χύτρα».
Πραξικόπημα καταγγέλλουν κυβερνητικά στελέχη
Το κείμενο που υπογράφουν οι 103 απόστρατοι προκάλεσε πολιτική αναταραχή στην Αγκυρα και την οργίλη αντίδραση της κυβέρνησης του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Ο εκπρόσωπος του Τούρκου προέδρου, Φαχρετίν Αλτούν, σε ανάρτησή του στο Twitter, κάνει λόγο για Πέμπτη Φάλαγγα και καλεί τους «θιασώτες» των πραξικοπημάτων «να μείνουν εκεί που κάθονται».
«Και τι έγινε; Μερικοί απόστρατοι ναύαρχοι μαζεύτηκαν και εξέδωσαν μία “ανακοίνωση”. Αμέσως οι “πεμπτοφαλαγγίτες” ενθουσιάστηκαν. Καθίστε κάτω. Εκείνη η Τουρκία ανήκει στο παρελθόν! Το έθνος αυτό απέδειξε το πώς αντιμετωπίζει τους θιασώτες των πραξικοπημάτων στις 15 Ιουλίου. Να ξέρετε τα όριά σας! Ποιοι νομίζετε ότι είστε; Με ποιο δικαίωμα κουνάτε το δάχτυλο στους νόμιμους εκπροσώπους της λαϊκής βούλησης; Η Τουρκία είναι Κράτος Δικαίου. Να μην το ξεχνάτε αυτό. Δεν θα βλάψουν τη δημοκρατία μας όσοι τη θέλουν υπό κηδεμονία. Τα καταπιεσμένα υποχείρια των ξένων δυνάμεων δεν θα ανακόψουν την πορεία της Τουρκίας που γίνεται ισχυρή» έγραψε σε δηκτικό και οργισμένο ύφος ο εκπρόσωπος του Ερντογάν.
Σε ανάλογο ύφος, ο πρόεδρος της Εθνοσυνέλευσης, Μουσταφά Σέντοπ, ο οποίος ήταν εκείνος που επανέφερε τη συζήτηση για την απόσυρση της Τουρκίας από της Συνθήκη του Μοντρέ, έγραψε στο Twitter:
«Το ηρωικό μας έθνος έθαψε στις 15 Ιουλίου όχι μόνο τους πραξικοπηματίες της FETO (Γκιουλενιστές), αλλά και όλους όσoι ερωτοτροπούν με την ιδέα του πραξικοπήματος και τροφοδοτούνται από την ίδια πηγή. Άλλο είναι η έκφραση απόψης και άλλο δημοσίευση ανακοίνωσης που προϊδεάζει σε πραξικόπημα».
Ο εκπρόσωπος του κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ), Ομέρ Τσελίκ, καταδίκασε την πρωτοβουλία των «103»:
«Είναι απαράδεκτο ορισμένοι απόστρατοι ναύαρχοι να δημοσιεύσουν ανακοίνωση με τρόπο και ύφος που θυμίζουν άλλες εποχές. Είναι προφανές στην πολιτική μας ζωή σε τι αντιστοιχεί ο τρόπος και το ύφος αυτό. Αυτό που έκαναν είναι προσβολή τόσο στη λαϊκή βούληση, όσο και στη στολή που κάποτε φορούσαν. Είναι και απόδειξη ότι η λογική που θέλει ένα καθεστώς κηδεμονίας είναι ακόμη ζωντανή».
Ο ίδιος προσθέτει o Ομέρ Τσελίκ:
«Καταδικάζουμε αυτή τη πρωτόγονη γλώσσα που στρέφεται κατά της εκλεγμένςη εξουσίας. Εξάλλου, η στόχευση του αρχιστρατήγου (σ.σ. προέδρου Ερντογάν) την ώρα που αυτός δείνει μάχη στη Γαλάζια Πατρίδα, έχει αντίκρισμα σε συγκριμένο λήμμα στην στρατιωτική ορολογία».
Ανακοίνωση σαν… προνουντσιαμέντο
Είναι η πρώτη φορά από την απόπειρα πραξικοπήματος τον Ιούλιο του 2016 που Τούρκοι αξιωματικοί, έστω και απόστρατοι, επιχειρούν να παρέμβουν στις πολιτικές εξελίξεις της χώρας, ξυπνώντας μνήμες από τα στρατιωτικά κινήματα του παρελθόντος.
Οι απόστρατοι ναύαρχοι εκφράζουν στο κείμενο τους την ανησυχία τους για το άνοιγμα της συζήτησης για τη Συνθήκη του Μοντρέ και παράλληλα, με αφορμή παρουσία ενός ανώτατου αξιωματικού του Ναυτικού στις εγκαταστάσεις μίας ισλαμικής αδελφότητας με ράσο και σαρίκι, εκφράζουν την αντίθεσή τους και καταδικάζουν «τις προσπάθειες να εμφανιστούν οι Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις και το Πολεμικό Ναυτικό ότι απομακρύνονται από την πορεία που χάραξε ο Ατατούρκ και προσθέτουν:
«Σε αντίθετη περίπτωση, η Τουρκική Δημοκρατία ενδέχεται να βρεθεί αντιμέτωπη με τον κίνδυνο και την απειλή από ταραχώδη και ζωτικά για την επιβίωσή της γεγονότα, παραδείγματα των οποίων υπάρχουν στην Ιστορία».
Στην ανακοίνωσή τους οι 103 απόστρατοι ναύαρχοι επισημαίνουν μεταξύ άλλων:
«Τα Τουρκικά Στενά είναι μια από τις σημαντικότερες θαλάσσιες οδούς στον κόσμο και το καθεστώς τους διέπονταν καθ’ όλη τη διάρκεια της Ιστορίας από διεθνείς συνθήκες. Η τελευταία από αυτές τις συνθήκες, εκείνη του Μοντρέ, που προστατεύει τα δικαιώματα της Τουρκίας με τον καλύτερο τρόπο, δεν αποτελεί μόνο ένα συμβόλαιο για το καθεστώς διελεύσεων από τα Τουρκικά Στενά, αλλά αποτελεί μία μεγάλη διπλωματική νίκη της Τουρκίας με την οποία ανέκτησε τα πλήρη δικαιώματα κυριαρχίας στην Κωνσταντινούπολη, το Τσανάκκαλε (Δαρδανέλια), τη Θάλασσα του Μαρμαρά και τα Στενά, συμπληρώνοντας τη Συνθήκη της Λωζάννης.
Η Συνθήκη του Μοντρέ είναι βασικό έγγραφο για την ασφάλεια των Παρευξείνιων Χωρών και μετέτρεψε τη Μαύρη Θάλασσα σε μια θάλασσα ειρήνης. Το Μοντρέ, είναι ένα συμβόλαιο που σε περίπτωση πολέμου προστατεύει την Τουρκία από το να εισέλθει ακούσια σε αυτόν, στο πλευρό ενός από τα εμπόλεμα μέρη. Το Μοντρέ επέτρεψε στην Τουρκία να διατηρήσει την ουδετερότητά της κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Για αυτούς και για παρόμοιους λόγους, πιστεύουμε ότι θα πρέπει να αποφεύγεται οποιαδήποτε λεκτική αναφορά και πράξη, που θα άνοιγε τη συζήτηση / θα έθετε στο τραπέζι των συζητήσεων τη σημαντική για την επιβίωση της Τουρκίας Συνθήκη του Μοντρέ».
Οι ίδιοι αναφέρονται και στην επίσκεψη του εν ενεργεία διοικητή Προμηθειών του Ναυτικού, αρχιπλοίαρχου Μεχμέτ Σαρί, σε ισλαμική αδελφότητα βάζοντας πάνω από τη στολή του το χαρακτηριστικό ράσο και το ανάλογο κάλυμμα της κεφαλής.
«Αφ ‘ετέρου, μερικές απαράδεκτες εικόνες, ειδήσεις και συζητήσεις που δημοσιεύτηκαν στον Τύπο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης υπήρξαν πηγή βαθιάς λύπης για όσους από εμάς αφιερώσαμε τη ζωή μας σε αυτό το επάγγελμα. Τα τελευταία χρόνια, οι Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις και ειδικά οι Ναυτικές Δυνάμεις μας βίωσαν μία σκόπιμη επίθεση από το FETO (το κίνημα του αυτοεξόριστου ιεροκήρυκα Φετχουλάχ Γκιουλέν), θυσίασε πολύτιμα στελέχη τους σε αυτές τις προδοτικές συνωμοσίες.
»Το πιο σημαντικό μάθημα που πρέπει να εξαχθεί από αυτές τις συνωμοσίες είναι επιτακτική ανάγκη να διατηρήσουν οι Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις τις θεμελιώδεις αξίες του Συντάγματος, οι οποίες δεν μπορούν να αλλάξουν και των οποίων δεν επιτρέπεται να προταθεί αλλαγή τους» αναφέρουν.
Διαβάστε αναλυτικά:
Τουρκία: Ανακοίνωση με «άρωμα» πραξικοπήματος από 103 απόστρατους ναυάρχους
Η δήλωση για απόσυρση της Τουρκίας από τη Συνθήκη
Σαν κεραυνός εν αιθρία έπεσε, την περασμένη εβδομάδα, η δήλωση του προέδρου της τουρκικής Εθνοσυνέλευσης και έμπιστου του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, Μουσταφά Σέντοπ, ότι η Άγκυρα μπορεί να αποσυρθεί από τη Συνθήκη του Μποντρέ, που ρυθμίζει την ελεύθερη ναυσιπλοΐα στα Στενά των Δαρδανελίων και του Βοσπόρου.
Σε συνέντευξή του στο δίκτυο Haberturk, προ ημερών, ο κ. Σέντοπ κλήθηκε να σχολιάσει τις αντιδράσεις που έχει προκαλέσει η απόσυρση της υπογραφής της Τουρκίας από τη διεθνή συμφωνία της Κωνσταντινούπολης για την αποτροπή της βίας κατά των γυναικών, απόφαση για την οποία η τουρκική κυβέρνηση έχει δεχθεί έντονες επικρίσεις εντός και εκτός της χώρας, κυρίως από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Σε μία προσπάθεια να δικαιολογήσει την απόφαση του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο Τούρκος πολιτικός είπε ότι «ο πρόεδρος της Δημοκρατίας μπορεί με διάταγμα του να αποσυρθεί και από τη Συνθήκη του Μοντρέ, όπως αποσύρθηκε και από τη Συμφωνία της Κωνσταντινούπολης».
Τι προβλέπει η Συνθήκη του Μοντρέ
Η Συνθήκη αυτή σε συνδυασμό με εκείνη της Λωζάννης θεωρούνται οι διεθνείς ιδρυτικές πράξεις της Τουρκικής Δημοκρατίας και οι συνθήκες με τις οποίες κατοχυρώθηκε η πλήρης ανεξαρτησία της χώρας, συμπεριλαμβανομένης και της πλήρους κυριαρχίας του τουρκικού κράτους στα Στενά.
H Συνθήκη του Μοντρέ αφορά επίσης άμεσα και την Ελλάδα, καθώς επηεράζει και το καθεστώς των ελληνικών νησιών του βορειοανατολικού Αιγαίου και είναι συμβαλλόμενο μέρος αυτής.
Η Συνθήκη του Μοντρέ ή αλλιώς η Συνθήκη για το καθεστώς των Στενών, υπογράφηκε στις 20 Ιουλίου 1936 στην ελβετική πόλη Μοντρέ. Με τη συνθήκη παραχωρήθηκε στην Τουρκία ο πλήρης έλεγχος επί των Στενών, της δόθηκε το δικαίωμα να διατηρεί σε αυτά στρατιωτικές δυναμείς, καταργώντας τους σχετικούς περιορισμούς της προγενέστερης Συνθήκης της Λωζάννης του 1923. Εξασφάλιζε παράλληλα την ελεύθερη ναυσιπλοΐα από τα μη στρατιωτικά πλοία σε καιρό ειρήνης. Επιτρέπει επίσης τη διέλευση πολεμικών πλοίων των παρευξείνιων χωρών με ειδοποίηση μιας εβδομάδας και υπό κάποιους όρους εκτοπίσματος, μεγέθους, οπλισμού. Περιορίζει, ωστόσο, σημαντικά το πέρασμα των πολεμικών πλοίων που δεν ανήκουν στα παρευξείνια κράτη, θέτοντας όρια στο εκτόπισμά τους και τον οπλισμό που φέρουν, ενώ επιβάλλει επίσης προειδοποίηση διέλευσης.
Συμβαλλόμενα μέρη είναι η Ελλάδα, η Βουλγαρία, η Ρουμανία, η Σοβιετική Ένωση, η Τουρκία, η Αυστραλία, η Γαλλία, η Ιταλία, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γιουγκοσλαβία.
Από το 2019 τα έλεγε ο Ερντογάν
Δεν είναι πάντως η πρώτη φορά που ακούγεται από τουρκικά χείλη μια τέτοια δήλωση, σαν αυτή του κ. Σέντοπ. Τον Δεκέμβριο του 2019 και με αφορμή την προαναγγελία για την κατασκευή της Διώρυγας της Κωνσταντινούπολης (Kanal Istanbul) που προωθεί ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν από την τουρκική προεδρία εκδόθηκε ανακοίνωση στην οποία εκφράζονταν ανάλογες απόψεις: «Στα Στενά με την Συνθήκη του Μοντρέ δεν έχουμε κανένα δικαίωμα και τα πλοία περνούν όπως θέλουν. Σκεφτείτε ότι χρησιμοποιούν τα Στενά και δεν κερδίζουμε τίποτα. Όμως με το Kanal Istanbul θα υπάρχουν δικαιώματα όπως συμβαίνει και στη Διώρυγα του Σουέζ, Εμείς θα προχωρήσουμε το σχέδιο αυτό».
Το Kanal Istanbul είναι ένα το φαραωνικό έργο που οραματίζεται τα τελευταία χρόνια ο κ. Ερντογάν με την ολοκλήρωση του οποίου σχεδιάζει να μεταβάλει την γεωστρατηγική των Στενών, παρακάμπτοντας τον Βόσπορο με τη διάνοιξη μια διώρυγας στα δυτικά της Κωνσταντινούπολης, μεταξύ της Προποντίδας και της Μαύρης Θάλασσας.
