Διαβάζοντας πάλι τον Shalamov, (που μιλάει για ‘ολα αυτά που
ένιωσε και κατάλαβε στα φοβερά γκουλάγκ) συνειδητοποίησα πόσο εύθραυστη είναι η
ανθρώπινη κουλτούρα και ο πολιτισμός, κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες. Ο
άνθρωπος -λέει ο Shalamov- γίνεται κτήνος μετά από τρεις εβδομάδες σε συνθήκες σκληρής
χειρονακτικής εργασίας, πείνας και ξυλοδαρμών.(Σκέψου λοιπόν και να ζεις αυτά που ζούμε, ενάμισι χρόνο τώρα και να την ψιλοέχεις την προδιάθεση…)
Κατάλαβε ότι η φιλία κι η συντροφικότητα, ποτέ δεν γεννιούνται σε
δύσκολες, σε πραγματικά δύσκολες – με τίμημα τη ζωή – συνθήκες. Η φιλία
γεννιέται σε συνθήκες δύσκολες, αλλά ανεκτές. (Έτσι εξηγείται η ραγδαία επιδείνωση του φαινομένου των αντιπαθητικών άφιλων…)
